Ballı Bitkiler
Aricilik için değerli nektar kaynaği olan ve iyi kalite bal yapan bitkileri;
1.Kültür bitkileri
2. Doğada kendiliğinden yetişen bitkiler
3. Ağaçlar ve çalılar
olmak üzere üç grupta toplayabiliriz.
Bu guruba baklagil yem bitkileri ile endüstri bitkileri girmektedir. Yem bitkisi olarak ekilen yonca, korunga ve kolza en başta yer almaktadir. Endüstri bitkisi olarak pamuk ve ayçiçeği aricilik için çok önemli kültür bitkileridir. Bunlar kültüre alinmiş bitkiler olduklari için çiçeklenme dönemleri farklilik gösterir ve arilar için çok zengin ve uzun süreli nektar kaynaklarini oluştururlar. Bu bitkilerden bazilarinin çiçeklenme zamani, yayiliş alani ve bal özellikleri aşağida verilmiştir.
Ülkemizde hayvan yemi olarak geniş alanlarda ekimi yapilan beyaz üçgül, ayni zamanda arilar için önemli bir nektar kaynağidir. Mart ayindan Eylül ayina kadar çiçekli kalabilen beyaz üçgülün bali, kovandan yeni alindiği zaman renksiz veya çok açik saridir. Kovandan alindiktan çok kisa bir süre sonra şekerlenir. Beyaz üçgül balinin güzel bir tadi vardir ve oldukça yumuşaktir. Bir dönüm beyaz üçgül ekili tarladan 10 kg bal alinabilir.
Yem bitkisi olarak da kullanilan ari otu tek yillik bir bitkidir. Dünyada 13 türü bulunmaktadir. Bunlardan yalnizca 4 türü bal arilari için değerlidir. 60-100 cm. kadar boylanmaktadir. Çiçeklenmesi ekim zamanina göre değişmekle birlikte Mart-Mayis aylarinda olmaktadir. 4-7 hafta çiçekli kalabilmektedir. Dekara nektar verimi 8-14 kg. arasindadir.
Ülkemizde geniş alanlarda ekimi yapilan önemli bir tarim bitkisidir. Trakya bölgesinde yoğun olarak yetiştirilir. Ari, ayçiçeğinin nektarini alirken bu bitkinin tozlaşmasina katkida bulunarak döllenmesini sağlar ve böylelikle ürün ve kalite artişina neden olur. Ayçiçeğinin çiçeklenme dönemi Temmuz ayidir. Ayçiçeği bali kovandan yeni alindiğinda altin sarisi rengindedir. Kendine özgü bir tadi vardir. Ayçiçeği bali çok çabuk kristalleşir. Kristalleştiği zaman mum gibi görünür. Bir dönüm ayçiçeği ekili tarladan 5 kg bal elde edilebilir.
Yazin aşağidan yukariya pembe çiçekler açar ve arilar bütün gün boyunca çiçekleri dolaşirlar. Korunga çok iyi verimli bir balli bitkidir. Bir dekar korunga 9-40 kg' a kadar mükemmel bal verir. Bali berrak ve lezzetlidir. Korunga ekilmelerinin ikinci senesi çiçek açar. Mayis sonu Haziran başinda çiçek açan korunga bu dönemde arilara bol miktarda balözü sağlar.
Bu bitkinin değişik türleri ülkemizde doğal olarak yetişmekte olup bir kaçi da kültüre alinarak hayvan yemi olarak kullanilmaktadir. Yonca, çok yillik bir bitkidir. Menekşe moru renginde çiçekleri vardir. Yüksekliği 250-2000 metre olan taşlik yamaçlarda, çayirlarda ve step alanlarda rastlanir. Çiçeklenme dönemi Mayis'ta başlayip Eylül'e kadar devam eder. Zonguldak, Gümüşhane, Erzurum, Kars, Nevşehir, Sivas, Erzincan, Muş, Ağri ve Gaziantep'te doğal olarak bulunur. Yonca bali, yeni hasat edildiğinde açik sari renktedir ve çabucak kristalleşir. Kristalleşen yonca bali kati ve krem rengi bir görünüm kazanir. Balinin çok güzel bir aromasi ve kendine özgü bir tadi vardir. Bir hektar yoncadan 400 kg dan fazla bal alinir. Nektarinin bol olmasi ve kaliteli bal vermesi nedeniyle yonca önemli balli bitkiler arasinda yer almaktadir.
Bu genusun üç türü ve bu türlerin çeşitli varyeteleri ülkemizde kültüre alinmiştir.Bitki çok yilliktir. Boyu 30-l00 cm. arasinda değişir. Pamuğun ana vatani Asya'dir. Çiçeklenme dönemi Temmuz-Ağustos aylari arasindadir. Çiçekleri beyaz renktedir. Pamuğun tohumu ve liflerinin Hem tipta hem de endüstri alaninda kullanilma olanaği vardir. Tohumundan sofralik sivi yağ elde edilir ve tipta kullanilir. Lifleri ise dokumaciliğa ve tibba hizmet etmektedir. İşlenmiş pamuk kendi ağirliğinin 10 kati su ya da kan çekme kapasitesindedir. Bu denli önemli bitkinin diğer bir önemi de bitkinin nektar içeriğidir. Hem floral hem de extrafloral nektar içeren nektar içeren ender bitkilerden birisidir. Ari pamuğun hem çiçeklerinden salgilanan nektari hem de bitkinin diğer organlarinda bulunan salgi nektari kovana taşir. Ayrica pamuğun poleni de ari tarafindan toplanarak kovana taşinir. Pamuk poleni beyaz renktedir. Pamuk ekili alana getirilen ari döllemeyi de sağladiğindan ürün artişina neden olur. Böyle bir alanda % 40 ürün artişi gözlenmiştir. Pamuk bali açik sari renklidir. Özel bir tadi ve kokusu vardir. Bu bal çok çabuk kristalleşir. Kristalleştiği zaman balin rengi beyaz olur. Pamuk bali % 36 glukoz, % 39 fruktoz içerir. Pamuk salgisindan elde edilen balin özellikleri de aşaği yukari çiçekten yapilan bal özelliğindedir.
2. Doğada Kendiliğinden Yetişen Bitkiler
Ülkemiz bu bitkiler yönünden oldukça zengindir. Genellikle nitelikli nektar veren bitkilerdir ve aricilik için büyük önem taşirlar. Bunlarin pek çok türleri vardir. En önemlileri; kekik, adaçayi, taş yoncasi, hindiba, ballibaba, lavanta, muhabbet çiçeği, nane, fiğ ve diğer türlerdir. Bunlar karişik olarak meralarda bulunur, kendi kendine yetişir, tohum saçar ve nesillerini sürdürürler. Bu bitkilerin bazilarinin çiçeklenme zamani, yayiliş alani ve bal özellikleri aşağida verilmiştir.
Adaçayi ( Salvia Glutinesa)
Ülkemizde bir çok türü doğal olarak yetişen bu bitkinin yaklaşik yedi türü balli bitki olarak bilinmektedir. Bitki çok yillik olup boyu 30-60 cm arasinda değişir. Yapraklari sik tüylüdür. Çiçekleri açik sari renktedir. Adaçayinin çiçeklenme dönemi Temmuz başindan Ekim sonuna kadar devam eder. Ülkemizde Kirklareli, Kocaeli, Zonguldak, Sinop, Ordu, Trabzon, Erzurum, Kars ve Hatay'da doğal olarak yetişir. Adaçayi balinin rengi açik saridir. Tadi ve kokusu çok güzeldir. Balinin karakteristik aromasi ile diğer ballardan kolaylikla ayrilir. Adaçayi balinin kristalleşmesi oldukça yavaştir. Bir dönüm Adaçayi ekili alandan 6,5 kg bal alinabilir. Bu bitkinin kültüre alinmasi aricilik için büyük önem taşimaktadir.
Kekik (Thymus)
Ülkemizde yaygin olarak yetişen bir bitkidir. Bu bitkinin beş farkli türü balli bitki olarak bilinmektedir. Yol kenarlarinda, tepelerde ve dağlarda yetişen kekik hoş kokuludur ve çok yilliktir. Kekik bileşiminde "timol" içeren uçucu bir yağ vardir. Çiçeklenme dönemi Mayis başindan Ağustos sonuna kadar devam eder. Bu tür ülkemizde Ankara, Amasya, Çankiri, Kastamonu, Bolu, Trabzon ve Kütahya'da doğal olarak yetişir. Kekik bali açik altin sarisi renktedir. Tadi ve aromasi çok güzeldir. Kekik bali enzim içeriği bakimindan çok zengindir.
Beyaz Ballibaba (Lamium album)
Beyaz ballibaba da balli bitkiler listesinde yer almaktadir. Ancak nektar bezlerinin, çiçeğin dip kisminda olmasi nedeniyle arilar bu çiçeğin nektarindan yararlanamazlar. Bu bitki, güzel kokulu beyaz çiçeklere sahiptir. Beyaz ballibabadan arilar sadece polen toplarlar. Bitkinin çiçeklenme süresi Mayis başindan Ağustos sonuna kadar devam eder. Giresun, Gümüşhane, Bayburt, Kars, Kayseri, Erzurum, Bitlis, Ağri, Mersin ve Hakkâri'de doğal olarak yetişir.
Peygamber Çiçeği (Centaurea cyanus)
Bu bitkinin değişik türleri ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Peygamber çiçeği çok yillik bir bitkidir. Çiçekleri mor renklidir ve çok güzeldir. Son yillarda bu bitki toplanip vazo çiçeği olarak pazarlanmaktadir. Aricilik için büyük değer taşiyan peygamber çiçeğinin tahribati bu şekilde başlatilmiş bulunmaktadir. Bu durumun yetkili kurumlar tarafindan engellenmesi gerekmektedir. Peygamber çiçeği Türkiye'de çok yaygindir. Çiçeklenme dönemi Mayista başlayip Ağustos sonuna kadar sürer. Bali açik yeşil-sari renktedir. Tadi kendine özgü olup hafif acidir. Kristalleşmesi geç olmaktadir. İç Anadolu Bölgesi için oldukça önemli bir nektar kaynağidir.
Geven (Astragalus L.)
Türkiye'de çok sayida geven türü doğal olarak yetişmektedir. Elaziğ, Çanakkale, Giresun, Ankara, Konya'da yetişir. Ancak bu bitkinin sadece birkaç türü balli bitki olarak bilinmektedir. Nektarli olan gevenlerin çiçekleri, nektarsiz olanlara göre daha gösterişlidir. Çok yillik bir bitkidir. Bu bitkinin bal kalitesi türüne göre farklilik göstermektedir. Geven bali su rengindedir. Bazi türleri, bal arilari için zehirli etki göstermektedir.
Karahindiba (Taraxacum)
Halk arasinda aslandişi, köpek marulu olarak da bilinir. Nektarin ve polenin fazla olmadiği ilkbahar döneminde, Taraxacum'larin çiçek açmasi bitkiyi aricilikta önemli kilar. Ari bu bitkiden hem nektar, hem de polen toplar. Taraxacum bali, koyu renkte olup çok kivamlidir. Bal kovandan alindiktan kisa bir süre sonra kristalleşir. Sert bir kokusu ve keskin bir tadi vardir. Bir hektar ekili alandan 51-100 kg arasinda bal alinabilir.
Engerek Otu (Echium vulgare)
Bu bitkiye ait 27 tür vardir. Ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Engerek otunun boyu 30 ile 50 cm arasinda olup çok yillik bir bitkidir. Özellikle yol kenarlarinda yaygin olarak görülür ve yapraklari tüylüdür. Çiçekleri leylak mavisidir ve güzelliği ile arilarin dikkatini çekmektedir. Engerek otu Mayis ayindan Ekim ayina kadar çiçekli kalabilir. Ülkemizde Kirklareli, İstanbul, Bursa, Bolu, Kastamonu, Sinop, Samsun, Giresun, Erzurum, Çorum ve Ankara'da yaygin olarak bulunur. Engerek otu önemli bir nektar kaynağidir. Bu bitkiden üretilen bal kaliteli olup geç kristalize olur. Balin rengi açik saridir ve çok güzel aromaya sahiptir. Bir hektar engerek otu ekili alandan 300-400 kg bal alinmasi mümkündür.
Siğir Dili (Borago officinalis)
Bir çok Avrupa memleketinde bu familyanin bir çok türü süs bitkisi olarak kültüre alinmiştir. Siğir dili çok yillik bir bitkidir. Boyu 20-150 cm arasinda olabilir. Çiçekleri koyu mavi renkte olup çok güzeldir. Çiçeklenme dönemi Nisandan Ağustosa kadar sürer. Tarla ve bozkirlarda bu bitkiye sikça rastlanir. Türkiye'de Tekirdağ, İstanbul, Bursa, Ankara, Samsun, Artvin, Kars, Çanakkale, Yozgat, Elaziğ, Bitlis, Ağri, Muğla, Antalya, Konya, Adana, Kahramanmaraş, Van ve Mardin illerinde doğal olarak bulunur. Siğir dili bali, açik sari renkte, kristalleşmesi yavaş, hoş kokulu ve lezzetlidir.
Nane (Mentha)
Bu bitkinin birleşiminde uçucu yağ olan "mentol" vardir. Nane'nin çiçeklenme dönemi Haziran başindan Ağustos sonuna kadar sürer. Nane bali koyu kahve renklidir. Güzel bir tadi ve nane kokusunu andiran bir aromasi vardir. Bu bitki bali diğer ballardan aromasinin farkli oluşu ile hemen ayirt edilir.
Uyuz Otu (Scabioza argentea)
Bu bitkinin yaklaşik 80 türü ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Çok yillik bir bitki olup boyu 30-45 cm arasindadir. Çiçekleri açik eflatun renkte ve çok güzeldir. Trabzon, Kars, Ardahan ve Gümüşhane'de doğal olarak yetişir. Çiçeklenme dönemi Temmuz-Ağustos aylari arasindadir. Bir dönüm uyuz otu ekili alandan 20-50 kg bal alinabilir. Bali açik sari renkli ve kristalleşmesi çabuktur.
Karabaş Otu (Lavandula stoechas)
Bu bitkinin yaklaşik 120 türü ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Çok yillik bir bitkidir. Karabaş otunun boyu 30-100 cm. arasinda değişir. Bu bitkiye rutubetli yol kiyilarinda, kayin ve ladin ormanlarinda rastlanir. Gül kirmizisi renkte ve çok güzel çiçekleri vardir. Çiçeklenme dönemi Haziranda başlar ve Ekime kadar sürer. Ülkemizde Kirklareli, İstanbul, Bolu, Kastamonu, Amasya, Giresun, Rize ve Erzurum illerinde doğal olarak yetişir. Bu bitki, çiçeklenme süresinin uzun olmasi nedeniyle önemli balli bitkiler listesinde yer almaktadir. Karabaş otunun bali oldukça açik sari renkli olup kismen geç kristalleşir. Kristalleştiği zaman ince granüller oluşturur. Balin nane kokusuna benzer bir kokusu vardir. Bir dönüm karabaş otu ekili alandan 10-20 kg arasinda bal alinabilir.
Erik Otu
Bu bitkinin 5 türü ülkemizde doğal olarak yetişmektedir. Erik otu çok yillik bir bitkidir. Boyu 40 cm kadar olabilir. Çiçekleri açik eflatun renktedir. Çiçeklenme dönemi Mayistan Ekime kadar sürer. Çanakkale, İstanbul, Bursa, Çankiri, Sinop, Amasya, Giresun, Rize, Çorum, Balikesir, Eskişehir, Ankara, Kayseri, Malatya, Tunceli, Muş, Bitlis, Aydin, Denizli, Antalya, Konya, Mersin, Adana, Mardin, Hakkari ve Ordu'da doğal olarak yetişir.
Erik otunun çiçeklenme süresinin uzun olmasi ve ülkemizde çok yaygin olarak bulunmasi nedeniyle bu bitki önemli balli bitkiler listesinde yer almaktadir. Erik otu bali açik sari renktedir ve oldukça güzel bir tada sahiptir. Bir dönüm erik otundan 20-50 kg arasinda bal alinabilir.
3. Ağaçlar ve Çalilar
Ülkemiz nektar ve salgi üreten ağaçlar yönünden değerli türlere sahiptir. Ağaç ve çalilar içinde nektar ve salgi üretimi bakimindan en önemlileri; akasya, ihlamur, okaliptüs, çam, funda, çeşitli meyve ağaçlari, söğüt, yalanci akasya, akçaağaç, böğürtlen, muz, kestane, koca yemiş, püren, erguvan ve meşedir.
Köknarlarin ve bazi iğneli ağaçlarin çiçekleri nektar salgilamaz. Yalnizca bazi yaprak bitlerinin çikardiği artik maddeler ve geçen seneden kalan eski iğnelerin sizintilari arilar için bal kaynaği oluşturur. Köknar iğneleri yaz başinda sicak günlerde tatli su salgilar. Bu salgilama bir iki hafta gibi bir süre devam eder. Ancak, çamlarda yaşayan böceklerin salgi üretmeleri uzun sürelidir. Bu salgilarin toplanarak çam balina dönüştürülmesi ülkemiz bal üretimi ve ihracati yönünden çok önemlidir. İhraç edilen balimizin tamamina yakini çam balidir.
Akasya (Robinia pseudoacacia)
Değişik iklim koşullarina kolaylikla uyum sağlayabilen akasya, ülkemizde yaygin olarak rastlanabilen bir ağaç türüdür. Akasyanin aricilik açisindan oldukça önemli bir yeri vardir. Görünümü ile de park ve bahçelere ayri bir özellik katan akasya dikiminin hizlandirilmasina ülke çapinda önem verilmelidir. Ağaçlandirma yapilacak bölgelere dikilecek her akasya ağacinin üretici ve ülke ekonomisine katkisi büyük olacaktir. Akasyanin çiçeklenme dönemi bölgelere ve yüksekliğe bağli olarak Nisan-Haziran aylari arasindadir. Akasya balinin tadi ve kokusu çok güzeldir ve oldukça geç kristalleşir. Kendine özgü parlaklik ve akiciliğini uzun süre kaybetmez. Bir dönüm akasyadan 150 kg bal üretilir.
İğde (Eleagnus)
Bu familyanin iki türü Türkiye'de doğal olarak bulunur. İğde, bazi bölgelerde ağaççik, bazi bölgelerde ise ağaçtir. Çiçekleri açik sari renktedir. İğde çiçeğinin güzel kokusu herkes tarafindan bilinir. Arilar sabahin erken saatlerinden günün geç vakitlerine kadar iğde çiçeklerini ziyaret ederler. Çiçeklenme süresi bulunduğu bölgeye göre değişir. İliman iklimin hüküm sürdüğü alanlarda Nisan ayinda, daha iç bölgelerde ise Mayis ve Haziran aylarinda çiçeklenme gözlenir. İğdenin nektari çok fazla değildir ve geniş alanlarda ekimi yapildiği zaman aricilik açisindan değer kazanir.
Söğüt (Salix alba)
Arilar için özellikle erken ilkbaharda önemli bir nektar ve polen kaynağidir. Ülkemizde sulak arazilerde doğal olarak yayiliş gösterir. 1 dekar söğüt alanindan 10-15 kg bal alinabilir. Bali geç kristalize olup sari renklidir.
Kestane (Cestanea sativa)
Ülkemizde Karadeniz, Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde doğal olarak yetişir. Haziran-Temmuz aylarinda çiçeklenen kestaneden elde edilen balin rengi koyu kahverengi olup acimsi ve kendine özgü keskin bir kokusu vardir. Tibbî ballar arasinda kabul edilen kestane bali geç kristalize olur. Farenjit, astim, kansizlik durumlarinda iyileştirici özelliği vardir.
Yaki Otu (Epilobium angustifolium)
Bu bitkinin 21 türü Türkiye'de yetişmektedir. Çok yillik bir bitkidir. Çiçekleri pembe renkte ve çok güzeldir. Bazi ülkelerde yaki otu kültüre alinmiştir ve yetiştiriciliği yapilmaktadir. Yüksekliği 600-3000 m arasinda olan yeşil alanlarda, ormanlarda ve kayalik bölgelerde yaki otuna rastlamak mümkündür. Bursa, Ankara, Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Kars, Balikesir, Kütahya, Kayseri, Erzurum, Bitlis, Ağri, Antalya, Van ve Adana'da bulunur. Balinin rengi açik yeşildir. Kristalleştiği zaman beyaz bir renk alir. Balinin çok güzel bir tadi ve aromasi vardir. Bir hektar yaki otu ekili alandan 600 kg bal alinabilir.
Okaliptüs (Eucalyptus globulus)
Okaliptüs, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak da kullanilmaktadir. Her zaman yeşildir ve Akdeniz Bölgesi ikliminden hoşlanmaktadir. Bu bitkilerin boyu 30 metreye kadar çikabilir. Çok yoğun sari çiçekleri vardir. Türkiye'de en çok Mersin ve Adana bölgesinde bulunmakla birlikte İstanbul, İzmir, Antalya ve Hatay'da da bu bitkiye rastlamak mümkündür. Çiçeklenme dönemi türe ve bölgeye göre Kasim-Haziran aylari arasindadir. Bali yavaş kristalize olur.
Narenciye
Narenciye bitkileri arasinda portakal ve limon arilar için önemli nektar kaynaklaridir. Ülkemizde Akdeniz ve Ege bölgelerinde geniş alanlarda kültüre alinmiştir. Bali kendine has hoş kokulu olup C vitamini bakimindan zengindir.
Püren (Hypericum)
Ülkemizde Akdeniz, Ege, Trakya ve Karadeniz bölgelerinde doğal yayiliş gösteren pürenin ilkbahar ve sonbaharda çiçeklenen türleri vardir. Çiçekleri pembe ve mor renkli olup arilar için zengin nektar ve polen kaynağidir. Püren bali kendine has aromali, hafif acimtirak, oldukça kivamli ve kiymetlidir.
Lüfer (Lotus corniculatus)
Halk arasinda gazal boynuzu olarak da bilinir. Çiçekleri altin sarisi renkte olup, çok yilliktir. Çiçeklenme dönemi Haziran'da başlar ve Ağustos sonuna kadar devam eder. Dağ yamaçlarinda ve çayirlik alanlarda bulunur. Bali açik sari renkte olup orta kalitededir. Kristalleşmesi kismen çabuktur. Bir hektar ekili alandan 26-200 kg arasinda bal alinabilir.
Orman Gülü (Hedera helix)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder